ڪراچي (اسٽاف رپورٽر): سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه چيو آھي ته پاڪستان پيپلز پارٽي ۾ چولستان پروجيڪٽ روڪڻ جي سگهه، صلاحيت ۽ اختيار موجود آهي ۽ هن زور ڏئي چيو ته جيڪڏھن ضرورت پئي ته ھي طاقت استعمال ڪئي ويندي. وزيراعليٰ هائوس ۾ ميڊيا سان ڳالھائيندي هن چيو ته اسين سنڌ جي حقن جي حفاظت لاءِ ھر حد تائين وڃڻ لاءِ تيار آھيون جنھن کي هن پاڪستان جي عوام جا حق قرار ڏنو. هن چيو ته اسان جي خدشن کي تسليم ڪيو وڃي ته پوءِ انتهائي قدم کڻڻ جي ضرورت نه پوندي. هن وڌيڪ چيو ته پيپلز پارٽي جي آواز يا سنڌ جي عوام جي آواز ٻڌي وئي آھي اهوئي سبب آهي جو پنجاب حڪومت چولستان ڪينال جي تعمير لاءِ رکيل 45 ارب روپيا استعمال نه ڪيا آهن. مراد شاھ چيو ته اپوزيشن چاھي ٿي ته پاڪستان پيپلز پارٽي وفاقي حڪومت کي ھٽائڻ ۾ ڪردار ادا ڪري پر اسين انھن جي ايجنڊا تي عمل نه ڪنداسين. هن ڄاڻايو ته سنڌ حڪومت جي درخواست تي چولستان ڪينال تي اڃا تائين ڪم شروع نه ٿيو آھي. هن ڄاڻايو ته انهيءَ امڪاني سيڙپڪاري کي ڏيکاري لاءِ ھڪ ننڍو ماڊل تيار ڪيو آھي. وڏي وزير چيو ته ڪينال منصوبا عام طور تي مٿين علاقن مان شروع ٿين ٿا پر جڏھن انھن جي ٽيم فيبروري ۾ مقام تي وئي ته اتي ڪو به ڪم ٿيندي نه ڏٺو. مون ٽيم کي ھدايت ڪئي ته اھي ڀارتي سرحد جي ويجھو ھڪ ڪينال جو دورو ڪن جڏھن اھي اتي ويا ته انھن کي پتو پيو ته اتي ڪو به ڪم نه ھيو. مراد شاھ چيو ته پاڪستان ۾ پاڻي جي شديد کوٽ آھي. هن ڄاڻايو ته 1999 کان 2024 تائين تربيلا ڊيم فقط17 ڏينھن لاءِ پنھنجي مڪمل گنجائش تائين پھتو آھي جڏھن ته منگلا ڊيم رڳو 4 ڏينھن لاءِ ڀريو آھي. هن سوال اٿاريو جيڪڏھن اسين پنھنجن ڊيمن کي ڀرڻ کان قاصر آھيون ته وفاقي حڪومت جي تجويز ڪيل نيون نھرون ڪيئن وھايون وينديون؟ مراد علي شاھ چيو ته ھن منصوبي جي ابتدائي لاڳت 218 ارب روپيا ھئي جيڪا وڌي 225 ارب روپيا ٿي چڪي آھي ۽ وڌيڪ جائزو وٺڻ سان لاڳت ۾ وڌيڪ واڌارو ٿي سگھي ٿو. وڏي وزير چيو ته اصل منصوبي مطابق چنيوٽ ۾ ھڪ ڊيم تعمير ڪيو وڃڻو ھو جيڪو ٽن ارب ڊالر جو منصوبو ھو. هن وڌيڪ چيو ته پنجاب حڪومت 218 ارب روپين جي پي سي ون ۾ ذڪر ڪيو ھو ته اھي پھرين سال 45 ارب روپيا خرچ ڪندا جنھن جي نتيجي ۾ اڃا تائين ھڪ پيسو به استعمال نه ٿيو آھي. هن چيو ته چولستان ڪينال نه رڳو سنڌ پر پوري ملڪ لاءِ خطرو آھي تنهنڪري سنڌ، بلوچستان ۽ خيبر پختونخواھ ان جي مخالفت ڪئي آھي. وڏي وزير چيو ته ڪجهه ماڻھن جو خيال آھي ته چولستان ڪينال تعمير ٿي چڪو آھي ان ڪري سنڌ ۾ پاڻي جي کوٽ آھي جڏھن ته ڪن جو خيال آھي ته منصوبي تي تيزي سان ڪم ٿي رھيو آھي. حقيقت ۾ هن وقت ڪو به ڪم نه ٿي رھيو آھي. ميڊيا کي گهرجي ته عوام کي حقيقت کان آگاهه ڪرڻ ۾ مدد ڪن ته منصوبو اڃا شروع نه ٿيو آھي. وڏي وزير تاريخي پس منظر ڏيندي چيو ته چولستان کي آبپاشي نھرن سان ترقي ڏيارڻ جو خيال 1919ع جو آھي پر انگريزن ان کي رد ڪري ڇڏيو ھو. هن ڄاڻايو ته نگران حڪومت جي دور ۾ پنجاب حڪومت ارسا کان پاڻي جي ورھاست لاءِ اين او سي حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. ھي دعوىٰ ڪندي ته پاڻي جو وهڪرو ڪافي آھي تنھن ھوندي به وقت سان گڏوگڏ وهڪري ۾ واضح گھٽتائي آئي آھي. هن ڄاڻايو ته 1976 کان 1999 تائين ڪوٽڙي ۾ پاڻي جو سراسري وهڪرو 2023 تائين ڊرامائي طرح گهٽجي چڪو آهي ۽ مسلسل گهٽتائي جاري آهي. هن پنجاب کي اضافي پاڻي جي ورھاست جي جواز تي سوال اٿاريو ۽ زور ڏنو ته سنڌ جا وسيلا اڳ ۾ ئي دٻاءُ هيٺ آهن. وڏي وزير صدر زرداري جي منصوبي جي منظوري جي دعوائن کي رد ڪندي چيو ته منصوبن جي منظوري سان گڏ لاڳاپيل حڪومتي ادارن جي دائري ۾ اچي ٿي ۽ ان لاءِ صوبائي اتحاد راءِ گهربل آهي. هن وضاحت ڪئي ته سنڌ اسيمبلي هن منصوبي خلاف قرارداد پاس ڪئي آهي جنهن ۾ پيپلز پارٽي ۽ اپوزيشن جماعتون هڪ پيج تي آهن. مراد شاھ وزيراعظم کان مطالبو ڪيو ته هو هن منصوبي کي رد ڪن جيستائين مناسب صلاح مشورو نه ٿئي ۽ ان ڳالهه کي ٻيهر ورجايو ته حتمي فيصلو وفاقي حڪومت ۽ سي سي آءِ جو آهي جيڪو اڃان تائين هن معاملي تي اجلاس نه ڪري سگهيو آهي. سوال ۽ جواب جي سيشن ۾ هن زور ڏنو ته هن معاملي کي هڪدم حل ڪرڻ لاءِ ڪائونسل آف ڪامن انٽرسٽ (سي سي آءِ) جو اجلاس سڏرايو وڃي.
گرين پاڪستان اينيشيٽو:
مراد شاھ چيو ته گرين پاڪستان انيشيٽو تحت پنجاب حڪومت نگران حڪومت جي دوران اٽڪل 1.2 ملين ايڪڙ زمين رکي آهي. هن منصوبي ۾ جر جو پاڻي استعمال ڪندي سولر ٽيوب ويل لڳايا ويا آهن. 50 کان وڌيڪ سولر ٽيوب ويلون لڳائي چڪا، ڪاشتڪاري شروع ٿي چڪي آهي ۽ زمين کي هموار ڪيو ويو آهي. وڏي وزير چيو ته هن منصوبي تحت “ايگري مال” جو تصور به متعارف ڪرايو ويو آهي جتي هارين کي هڪ ئي هنڌ ڀاڻ ۽ ٻيو ضروري سامان مهيا ڪيو وڃي ٿو. ھن چيو ته هن سڄي منصوبي جو پي سي ون دستياب آهي ۽ ڪارپوريٽ فارمنگ لاءِ زمين رکي وئي آهي. ڪو به وڏو سيڙپڪار 5000 ايڪڙ زمين حاصل ڪري سگهي ٿو تنهن هوندي به منهنجي ڄاڻ مطابق ڪنهن به اڃان تائين دلچسپي نه ڏيکاري آهي. سنڌ ۾ گرين منصوبن جي حوالي سان وڏي وزير چيو ته عمرڪوٽ، دادو ۽ بدين ۾ 54000 ايڪڙ زمين گرين منصوبن لاءِ رکي وئي آهي. ھن چيو ته جيڪڏهن رکيل زمين تي ڪا آبادي هجي ته ان کي نقصان نه پهچايو ويندو. ھن وڌيڪ ڄاڻايو ته عمرڪوٽ ۾ دستياب پاڻي استعمال ڪندي ڪاشتڪاري شروع ٿي چڪي آهي. انھن چيو ته اهي منصوبا جيڪي سنڌ ۽ ملڪ ٻنهي لاءِ فائديمند هوندا تن کي حمايت حاصل هوندي پر نئين ڪينال جي تعمير ڪنهن به قيمت تي نه ٿيندي. هڪ سوال جي جواب ۾ انھن ڄاڻايو ته وزيراعليٰ پنجاب ۽ آرمي چيف پنجاب ۾ گرين پاڪستان اينيشيٽو جو آغاز ڪيو آهي نه ئي وري نئين ڪينال جو افتتاح ڪيو آهي. ھن وڌيڪ چيو ته آرمي چيف تازو ڪراچي جو دورو ڪيو هو جتي ھن هڪ ٽيڪنالاجي پارڪ جو افتتاح ڪيو ۽ ساڻس گڏ پڻ هو. ھن چيو ته آرمي چيف هڪ اڪنامڪ زون ۽ گولف ڪورس جو آغاز به ڪرڻ چاهين ٿا. حيدرآباد-سکر موٽروي جي تعمير بابت هڪ سوال جي جواب ۾ وڏي وزير چيو ته ھن وفاقي حڪومت کي حيدرآباد-سکر موٽروي جي تعمير لاءِ شراڪت جي آڇ ڪئي آهي. ھن وڌيڪ چيو ته وفاقي حڪومت پنجاب ۾ 18 ڪلپوميٽر ٽريڪ جي تعمير جي منظوري ڏني آهي نه ته نئين موٽروي جي. ھن چيو ته تاريخي طور تي جڏهن ڪينالز نه هونديون هيون ته ٻوڏ نھري نظام جي ذريعي سنڌ ۾ چار ملين ايڪڙ زمين تي پوک ٿيندي هئي جڏهن ته پنجاب ۾ رڳو هڪ ملين ايڪڙ ٿيندي هئي. ھن چيو ته 2018 ۾ ڪيل تحقيق ۾ پيشگوئي ڪئي وئي هئي ته 4122 ڪيوسڪ پاڻي هڪ ڪينال ذريعي موڙيو ويندو. 17 جنوري 2024 تي انڊس ريور سسٽم اٿارٽي (IRSA) منظوري ڏني جنهن تي سنڌ اختلاف ڪيو. ھن اهو به ڄاڻايو ته ٻوڏن دوران پنجاب حڪومت پاران تيار ڪيل منصوبي مطابق چناب ۽ ستلج درياهن ۾ ڪافي مقدار ۾ پاڻي اچي ٿو جنھن کي اھي وڌيڪ سمجهن ٿا ۽ هي پاڻي چولستان ڪينال ۾ منتقل ڪيو ويندو. وڏي وزير چيو ته چولستان منصوبو ٽن صوبن سنڌ، بلوچستان ۽ خيبر پختونخوا جي عوام ۾ بي چيني پيدا ڪئي آهي. سنڌ ۾ عوام شديد احتجاجي موڊ ۾ آهن. هڪ سوال جي جواب ۾ ھن چيو ته ها، آئون 1991 جي معاهدي جي مخالفت ڪيان ٿو خاص ڪري ان ڪري ته هي 1945 کان وٺي موجوده مسئلن کي حل ڪري ٿو. ھن وڌيڪ چيو ته پنجاب ڪجهه نوان آبي ذريعا ٺاهيا ۽ هن معاهدي ذريعي انھن کي قانوني حيثيت ڏني وئي. هڪ ٻئي شق ۾ چيو ويو آهي ته هر صوبي کي نوان آبي ڪينال ٺاهڻ جي اجازت آهي جيڪو آبپاشي جي اصولن خلاف آهي. درياهن جا حقيقي مالڪ اهي ماڻهو آهن جيڪي کين ڪنارن تي رهن ٿا يعني پاڪستان جي عوام. هڪ سوال جي جواب ۾ وڏي وزير چيو ته تاريخي طور تي سي سي آءِ عمران خان جي دور کانسواءِ سڀ فيصلا اتحاد راءِ سان ڪيا آهن جنهن دوران سنڌ حڪومت مردم شماري جي مخالفت ڪئي هئي ۽ معاملو پارليامينٽ ڏانهن موڪليو ويو هو. ھن چيو ته هر اجلاس ۾ انھن چولستان ڪينال جي مخالفت ڪئي ۽ وفاقي وزيرن ۽ ٻين ذميدارن کي قائل ڪيو ته اهو ڪينال تعمير نٿو ڪري سگهجي ان ڪري منصوبو روڪيو ويو آهي.
ڪي-فور:
ڪراچي جي پاڻي جي مسئلن تي ڳالهائيندي سيد مراد علي شاھ چيو ته وفاقي حڪومت شروعاتي طور تي ڪي-فور واٽر پروجيڪٽ شروع ڪيو هو پر سنڌ حڪومت هاڻي عالمي بينڪ جي مدد سان 80 ارب روپين جي فنڊنگ حاصل ڪري چڪي آهي. ھن زور ڏنو ته حب ڊيم تعمير سان ڪراچي جي پاڻي جي فراهمي ۾ واضح اضافو ٿيندو جيڪو شهر جي وڌندڙ ضرورتن کي پورو ڪرڻ ۾ مدد ڪندو. ھن وڌيڪ چيو ته سنڌ حڪومت پاڻي جي انفراسٽرڪچر کي بهتر بڻائڻ لاءِ ڪيترائي قدم کڻي رهي آهي جن ۾ پائپ لائينون اپ گريڊ ڪرڻ، پاڻي جي ضياع کي گهٽائڻ ۽ ورھاستي نيٽ ورڪ کي بهتر بڻائڻ شامل آهن. هن چيو ته اسين ڪراچي جي پاڻي جي ضرورتن لاءِ پائيدار ۽ ڊگهي عرصي وارو حل يقيني بڻائڻ لاءِ پرعزم آهيون.
