منور برهماڻي
“اي سنڌ، توکي الوداع!” – سنڌ جو بيباڪ صحافي، سگهارو ڪهاڻيڪار ۽ قلمڪار جوھي جي چڪي مٽي مان جنم وٺندڙ ماٺيڻو انسان ماڻڪ ڪنگراڻي اڄ اسان وچ ۾ ناهي رھيو ، پر سندس لکڻيون، ڪهاڻيون ۽ لفظ اسان سان گڏ آهن ، هو سنڌ جي مٽي جو سپوت، جنهن پنهنجي سڄي حياتي ادب، صحافت ۽ حق جي واٽ تي هلندي گذاري ، هو انهن ناياب ليکڪن ۽ صحافين مان هو، جيڪي لفظن ذريعي انقلاب آڻيندا آهن، جو ظلم خلاف آواز اٿاريندا آهن، ۽ جيڪي حق ۽ سچ لاءِ جهيڙو ڪندا آهن ، ماڻڪ ڪنگراڻي زندگيءَ ۾ سوين مشڪلاتن کي منهن ڏنو، پر ڪڏهن به پنهنجي ضمير سان سوديبازي نه ڪئي. هو انهن ماڻهن مان هو، جيڪي درٻاري صحافت کان پري رهيا، جيڪي اصولن تي سوديبازي ڪرڻ بدران حق جو ساٿ ڏيڻ کي ترجيح ڏيندا آهن ، سندس موت سان نه رڳو سنڌي ادب ۽ صحافت هڪ ناياب هيرو وڃائي ڇڏيو، پر سنڌ جي عام ماڻهو به هڪ اهڙو آواز وڃائي ڇڏيو، جيڪو سدائين مظلومن جي ڳالهه ڪندو هو ، ادبي ۽ صحافتي سفر ،ماڻڪ ڪنگراڻي جو نالو سنڌي ادب ۾ بيحد احترام سان ورتو ويندو ، هو رڳو ڪهاڻيڪار نه هو، پر هڪ بيباڪ صحافي، سچو ليکڪ ۽ ڪالم نگار هو، سندس ڪهاڻيون سماجي مسئلن، غربت، نابرابري، ظلم، ڏاڍ ۽ انساني المين جي عڪاسي ڪندي نظر اينديون هيون ، سندس تحريرن ۾ سنڌ جي عام ماڻهوءَ جي عڪاسي ٿيندي هئي ، غريب پورهيتن جا سور، معصوم ٻارن جا اهنج، عورتن سان ٿيندڙ ناانصافيون، حڪمرانن جي بيحسي ، اهي سڀئي موضوع سندس ڪهاڻين ۽ مضمونن جو حصو هوندا هئا ، ماڻڪ ڪڏهن به مصنوعي لفظن جي جادوگريءَ سان قاري کي وندرائڻ وارو ليکڪ نه هو، بلڪه هو سچ جي سچائي بيان ڪرڻ وارو قلمڪار هو. ، صحافت ۾ به سندس ڪردار يادگار رهيو ، هو هميشه بيباڪ ۽ نڊر رهيو ، طاقتور ماڻهن جي آڏو جهڪڻ بدران، سچ جو آواز اٿارڻ سندس اصول هو ، هو انهن صحافين مان نه هو، جيڪي مفادن لاءِ قلم وڪڻن، بلڪه انهن مان هو، جيڪي لفظن وسيلي تبديلي آڻين ، سماجي، ادبي ۽ سياسي اثر ماڻڪ ڪنگراڻي جي لکڻين جو تمام گهڻو اثر رهيو ، هو صرف هڪ ڪهاڻيڪار نه هو، پر هڪ سماجي سجاڳيءَ جو اهڃاڻ هو ، سندس تحريرون پڙهي ڪيترن نوجوانن ۾ سماجي تبديليءَ جو جذبو پيدا ٿيو، هو سنڌ جي انهن ڪهاڻيڪارن ۽ ڪالم نگارن مان هو، جيڪي سماجي انصاف جي واٽ تي هلڻ لاءِ نوان واٽون ڏيکاري ويا ، سندس لفظ عام ماڻهن جي درد جي نمائندگي ڪندا هئا، هن نه صرف حڪمرانن جي ناانصافين کي وائکو ڪيو، پر انهن طبقاتي فرقن تي به لکيو، جيڪي سماج کي ورهائي بيهارين ٿا ، سندس مضمون ۽ ڪهاڻيون اڄ به پڙهڻ وارن لاءِ روشنيءَ جو مينار آهن ، هڪ اصولي، غيرت مند ۽ بي لوث انسان ، ماڻڪ ڪنگراڻي جي زندگي عام ليکڪن کان بلڪل مختلف هئي ، هو ڪڏهن به پنهنجي اصولن تان پوئتي نه هٽيو ، زندگيءَ جي مشڪلاتن باوجود، هن درٻاري صحافت نه ڪئي، نه ئي پنهنجو قلم ڪنهن جي وڪري تي رکيو ، اهو ئي سبب آهي ته هو آخر تائين غريب رهيو، پر عزتدار رهيو ، ماڻڪ جي زندگي انهن سڀني لاءِ سبق آهي، جيڪي عزت ۽ اصولن سان جيئڻ چاهين ٿا ، هو هڪ نرالو، ناياب ۽ بي لوث قلمڪار هو، جيڪو نه رڳو لفظن جو بادشاهه هو، پر عملي طرح به پنهنجي اصولن سان سلهاڙيل رهيو ، ماڻڪ ڪنگراڻي جي وفات جو دليون ڏکوئيندڙ منظر هو، جوهي، من موهي، ۽ سڄي سنڌ سوڳوار ٿي وئي، سندس جنازي ۾ سنڌ جي نامور صحافين، ليکڪن، شاعرن، ۽ عام ماڻهن وڏي انگ ۾ شرڪت ڪئي. انعام شيخ، مظهر رند، محمد موسيٰ رند، طارق عالم، غلام نبي باهوٽو، لقمان علي ملڪ، پير بخش ٻٻر، منصور گاڏهي، عباس گاڏهي، گهايل لغاري، جان محمد گاڏهي، غلام مصطفيٰ لاشاري ۽ ٻين ڪيترن ئي نامور شخصيتن سندس آخري ديدار ڪيو ، سندس ميت کي سوين آلين اکين سان حسن درويش قبرستان جوھي ۾ مٽي ماءُ حوالي ڪيو ويو. سندس موت جو درد اڄ به سندس مداحن جي دلين ۾ تازو آهي ، ماڻڪ ڪنگراڻي هڪ ڪهاڻي، جيڪا ختم نه ٿيندي ،ماڻڪ ڪنگراڻي جسماني طور ته اسان کان وڇڙي ويو، پر سندس ڪهاڻيون، ڪالم، ۽ مضمون هميشه اسان جي دلين ۾ زنده رهندا ، هو انهن ليکڪن مان هو، جيڪي تاريخ جو حصو بڻجي ويندا آهن ،سچن صحافين ۽ ليکڪن جا جسم ته دفن ٿي سگهن ٿا، پر انهن جا لفظ هميشه زنده رهندا آهن، ماڻڪ ڪنگراڻي جي وڇوڙي سان سنڌي ادب ۽ صحافت جو هڪ وڏو باب بند ٿي ويو، پر سندس لکڻيون اڃا به اسان لاءِ روشنيءَ جو مينار بڻجنديون رهنديون،ماڻڪ ڪنگراڻي جي ياد سدائين زنده رهندي!
