محمد صوفيان خان
سنڌ صوبي ۾ ٽريفڪ مئنيجمينٽ ۽ ڪنٽرول هڪ وڏو مسئلو بڻجي چڪو آهي، جيڪو روزانو هزارين ماڻهن لاءِ تڪليف جو سبب بڻجي ٿو. شهري علائقن، خاص طور تي ڪراچي، حيدرآباد، سکر ۽ ٻين وڏن شهرن ۾ ٽريفڪ جام، روڊ حادثا، غيرقانوني پارڪنگ، ۽ ٽرانسپورٽ جي ناقص سهولتن سبب عام ماڻهو مشڪلاتن کي منهن ڏئي رهيا آهن. ٽريفڪ جي بيهڪ جو بنيادي سبب آبادي ۾ تيزي سان واڌ، ناقص انفراسٽرڪچر، ۽ ٽريفڪ قانونن تي عملدرآمد جي کوٽ آهي. ڪراچي، جيڪو ملڪ جو سڀ کان وڏو شهر آهي، ٽريفڪ جي انتظام ۾ ڪيترن ئي مسئلن کي منهن ڏئي رهيو آهي. هتي عام طور تي روڊن تي حد کان وڌيڪ گاڏيون هونديون آهن، جن مان ڪيترائي غيرقانوني طور هلن ٿيون. ان سان گڏ، ميٽرو پولٽين شهر ۾ پبلڪ ٽرانسپورٽ جو نظام ناڪام آهي، جنهن سبب ماڻهو خانگي گاڏين تي ڀاڙي رهيا آهن، ۽ ان سان ٽريفڪ جو دٻاءُ وڌي ٿو. حيدرآباد، سکر، ۽ ٻين وڏن شهرن ۾ به ٽريفڪ جا مسئلا ساڳيا ئي آهن. روڊن جي تنگي، غلط پارڪنگ، ۽ ٽريفڪ سگنلن جي کوٽ سبب حادثا عام ٿيندا رهن ٿا. ان کان علاوه، ٽريفڪ پوليس جي غيرفعاليت ۽ رشوت خوري سبب ٽريفڪ قانونن تي صحيح نموني عمل نٿو ٿئي. ڪيترائي ڊرائيور بنا ڊرائيونگ لائسنس جي گاڏيون هلائين ٿا، جيڪي نه رڳو پنهنجي لاءِ پر ٻين لاءِ به خطرناڪ ثابت ٿين ٿا. انهن مسئلن کي حل ڪرڻ لاءِ جديد ٽريفڪ مئنيجمينٽ سسٽم متعارف ڪرائڻ جي ضرورت آهي. سنڌ حڪومت کي گهرجي ته هو روڊن کي بهتر بنائڻ، نيون اوور پاس ۽ انڊر پاس ٺاهڻ، ۽ پبلڪ ٽرانسپورٽ کي جديد بڻائڻ لاءِ قدم کڻي. ان کان علاوه، ٽريفڪ قانونن تي سختي سان عمل ڪرائڻ، سي سي ٽي وي ڪئميرائون لڳائڻ، ۽ ٽريفڪ پوليس کي وڌيڪ فعال ڪرڻ ضروري آهي. سنڌ صوبي ۾ ٽريفڪ جو مسئلو حل ڪرڻ لاءِ حڪومت، ٽريفڪ پوليس، ۽ عوام کي گڏجي ڪم ڪرڻو پوندو. جيڪڏهن جديد ٽيڪنالاجي ۽ سخت قانون لاڳو ڪيا وڃن، ته ٽريفڪ جي رواني بهتر بڻائي سگهجي ٿي، جنهن سان نه صرف ماڻهن جو وقت بچندو، پر حادثن ۾ به نمايان گهٽتائي ايندي. سنڌ جو سڀ کان وڏو ۽ مصروف ترين شھر ڪراچي روان سال ۾ ڊمپر مافيا جي بي قابو سرگرمين سبب خطرناڪ روڊ حادثن ۽ جاني نقصان جو شڪار بڻجي چڪو آهي. هي ڳري گاڏيون، جيڪي اڪثر غير قانوني طور تي هلن ٿيون، شهر جي روڊن تي موت جو سامان بڻجي ويون آهن. تازن واقعن ۾، صرف 24 ڪلاڪن اندر، ڊمپرز جي ٽڪرن سبب پنج ماڻهو پنهنجي جان وڃائي ويٺا آهن، جنهن ۾ ٻار ۽ عورتون به شامل آهن. انهن حادثن جي ڪري شهرين ۾ خوف ۽ بيچيني وڌي رهي آهي. ڪيترائي خاندان پنهنجن پيارن کان محروم ٿي چڪا آهن، ۽ روزانو جي زندگي ۾ هڪ غير يقيني صورتحال پيدا ٿي وئي آهي. ڊمپر ڊرائيورن جي بي ڌياني، تيز رفتاري، ۽ ٽريفڪ قانونن جي لتاڙ سبب هي حادثا معمول بڻجي ويا آهن. ان کان علاوه، ڪيترائي ڊمپر غير رجسٽرڊ آهن ۽ انهن جي فٽنيس سرٽيفڪيٽ به موجود ناهي، جنهن ڪري اهي روڊن تي هلڻ جي قابل ناهن. حڪومتي ادارن ۽ اختيارين جي بي ڌياني ۽ غير مؤثر عملدرآمد سبب ڊمپر مافيا کي وڌيڪ همٿ ملي رهي آهي. گورنر سنڌ ۽ صوبائي وزيرن طرفان سخت هدايتون جاري ڪيون ويون آهن ته غير قانوني ۽ غير رجسٽرڊ ڊمپرز خلاف ڪارروائي ڪئي وڃي، پر عملي طور تي انهن هدايتن تي مڪمل عملدرآمد نظر نٿو اچي. شهرين جو مطالبو آهي ته حڪومت ۽ لاڳاپيل ادارا فوري طور تي سخت قدم کڻن ته جيئن وڌيڪ جاني نقصان کان بچي سگهجي. ان سلسلي ۾، ٽريفڪ قانونن تي سختي سان عمل ڪرائڻ، ڊمپرز جي رجسٽريشن ۽ فٽنيس چيڪ ڪرڻ، ۽ غير قانوني گاڏين خلاف ڪارروائي ڪرڻ ضروري آهي. ان سان گڏوگڏ، ڊرائيورن جي تربيت ۽ شعور وڌائڻ لاءِ به قدم کنيا وڃن ته جيئن اهي روڊ سيفٽي جي اصولن تي عمل ڪن. ڪراچي جي روڊن تي ڊمپر مافيا جي بي قابو سرگرمين کي روڪڻ لاءِ حڪومت، ادارن، ۽ شهرين کي گڏجي ڪم ڪرڻو پوندو. صرف گڏيل ڪوششن سان ئي هن سنگين مسئلي جو حل نڪري سگهي ٿو ۽ شهرين جي زندگين کي محفوظ بڻائي سگهجي ٿو. اِهي ڳري گاڏيون، جيڪي اڪثر بنا رجسٽريشن ۽ بنا فٽنيس سرٽيفڪيٽ جي هلن ٿيون، روزانو روڊ حادثن جو سبب بڻجن ٿيون، جنهن ۾ ڪيترائي بيگناهه ماڻهو پنهنجون جانيون وڃائي ويهن ٿا. هن صورتحال تي ڪنٽرول حاصل ڪرڻ لاءِ ڪراچي جي انتظاميا کي سخت ۽ مؤثر قدم کڻڻا پوندا. پهريون قدم ٽريفڪ قانونن تي سختي سان عمل ڪرائڻ آهي. پوليس ۽ ٽريفڪ اختيارين کي گهرجي ته هو انهن ڊمپرز جي مڪمل رجسٽريشن ۽ فٽنيس چيڪ کي يقيني بڻائن. جن گاڏين وٽ قانوني دستاويز نه هجن، انهن کي فوري طور تي روڊ تان هٽايو وڃي. ان سان گڏ، ڊمپر ڊرائيورن لاءِ لازمي لائسنس حاصل ڪرڻ ۽ ڊرائيونگ جي تربيتي پروگرامن ۾ شرڪت ڪرڻ ضروري بڻايو وڃي ته جيئن هو روڊ سيفٽي جا اصول سمجهي سگهن. ٻيو ضروري قدم ٽريفڪ ڪنٽرول لاءِ جديد ٽيڪنالاجي جو استعمال آهي. ڪراچي جي مصروف روڊن تي سي سي ٽي وي ڪيمرائون لڳايون وڃن ته جيئن قانون جي ڀڃڪڙي ڪندڙ ڊرائيورن تي نظر رکي سگهجي. اهڙن ڊرائيورن خلاف اليڪٽرانڪ چالان جو نظام متعارف ڪرايو وڃي ته جيئن بنا رشوت جي ڏنڊ وصول ڪري سگهجي. ان کان علاوه، حڪومتي سطح تي هڪ خاص ٽاسڪ فورس جوڙي وڃي جيڪا صرف ڊمپر مافيا جي خلاف ڪارروائي ڪري. پوليس، ٽريفڪ اختيارين، ۽ عدليا کي گڏجي ڪم ڪرڻ گهرجي ته جيئن ڪنهن به قسم جي سياسي يا انتظامي مداخلت کانسواءِ سختي سان قانون لاڳو ٿي سگهي. عوام جي شعور لاءِ مهم هلائڻ پڻ ضروري آهي. ماڻهن کي آگاهي ڏني وڃي ته هو روڊ حادثن کان بچڻ لاءِ ڪيئن احتياط ڪن ۽ جيڪڏهن هو ڪنهن ڊمپر کي ٽريفڪ قانونن جي ڀڃڪڙي ڪندي ڏسن، ته فوري طور تي لاڳاپيل اختيارين کي اطلاع ڏين. جيڪڏهن ڪراچي جي انتظاميا انهن قدمن تي سنجيدگي سان عمل ڪري، ته ڊمپر مافيا تي ڪنٽرول حاصل ڪري سگهجي ٿو، جنهن سان نه صرف روڊ حادثا گهٽجي سگهن ٿا، پر شهرين جون قيمتي جانيون به محفوظ رهي سگهن ٿيون.
