English
Sindhi
Urdu
پاڪستان واضع ڪيو آهي ته انڊيا ۽ پاڪستان جي وچ ۾ ٿيل سنڌ طاس معاهدي هيٺ ٽن دريائن سنڌو، جهلم ۽ چناب جي پاڻي تي پاڪستان جو خاص حق آهي ۽ پاڻي روڪڻ جي ڪنهن به انڊين ڪوشش کي ، اشتعال انگيزي، جي برابر سمجهيو ويندو. پاڪستان اهو به واضع ڪيو آهي ته پاڻي روڪڻ جي ڪنهن به ڪوشش جو معقول جواب ڏيڻ ۾ پاڪستان حق بجانب هوندو. واضع رهي ته انڊيا جي وزيراعظم نريندر مودي اليڪشن دوران هريانه ۾ هڪ جلسي کي خطاب ڪندي چيو هو ته انڊيا پاڪستان ويندڙ پاڻي کي روڪي ڇڏيندو . وزيراعظم مودي جو وڌيڪ چوڻ هو ته ، انڊيا جي هارين جو جنهن پاڻي تي حق آهي ۽ هريانه جي هارين جو جنهن پاڻي تي حق آهي ، اهو پاڻي گذريل 70 سالن کان پاڪستان وڃي رهيو آهي، اسان اهو پاڻي روڪينداسين ۽ توهانجي گهر تائين پهچائينداسين.
انڊيا ڪهڙو پاڻي روڪڻ جي ڳالهه ڪري رهيو آهي؟
اهو پهريون دفعو ناهي ته انڊيا ۾ ڪنهن سياستدان پاڪستان وڃڻ واري پاڻي کي روڪڻ جي ڳالهه ڪئي هجي پر ماهرن جي چوڻ مطابق ته جنهن پاڻي کي روڪڻ جي ڳالهه ڪئي ويندي آهي اهو انڊيا جي لاءِ رکيل حصي مان هيو، يعني سنڌ طاس معاهدي مطابق انهن دريائن جو پاڻي جنهن تي انڊيا جو پهرين حق آهي. انڊيا وٽ پنهنجي حصي جي مڪمل پاڻي کي جمع ڪرڻ جي گنجائش ۽ انفراسٽرڪچر نه آهي ۽ اهو ئي سبب آهي ته انڊيا جي حصي جو ٽي کان ڏهه سيڪڙو پاڻي استعمال ڪرڻ بغير پاڪستان پهچي ويندو آهي. انڊيا پنهنجي حصي کي ضايع ٿيڻ واري پاڻي کي روڪي پنهنجي استعمال ۾ آڻڻ چاهي ٿو.
هريانه جي متعلق واعدي جي ڇا معنيٰ آهي؟
جيڪڏهن مڃي وٺجي ته هي پاڻي پاڪستان وڃڻ بند ٿي ويندو ته ان جو مطلب هي آهي ته انڊيا هن پاڻي جو استعمال هارپ ۽ بجلي جي پيداوار جي لاءِ ڪندو، هي پهريون دفعو نه آهي ته جڏهن حڪومت طرفان اهڙا سياسي واعدا ڪيا ويا آهن، هو ماضي ۾ به پنجاب جي عوام کي ان طرح جي منصوبن جا خواب ڏيکاري چڪا آهن، هن دفعي اسيمبلي جي چونڊن جي دوران وزيراعظم نريندر مودي اهڙو واعدو هريانه جي عوام سان ڪيو آهي. جڏهن بي بي سي هندي ان جي باري ۾ انڊيا جي هڪ اڳوڻي انجنيئر سان ڳالهه ڪئي ته ان سڃاڻپ ظاهر نه ڪرڻ جي شرط تي ٻڌايو ته هي صرف چونڊن جا نعرا آهن.هن جو اهو به چوڻ هو ته هتي زميني جي سطح ڪجهه اهڙي ريت آهي ته راوي جو پاڻي بياس تائين نه ٿو پهچائي سگهجي. ان جو وڌيڪ چوڻ هو ته جيڪڏهن هي ممڪن ٿي به ويو ته ان ما ن ڪوئي به درياءُ هريانه طرف ناهي وهندو، ته هريانه تائين پاڻي پهچائڻ جو مطلب هي ٿيندو ته جغرافيائي اعتبار کان هڪ واهه (جيڪو راوي ۽ بياس کي ملائيندو) ته درياءِ ستلج کان گذرندي درياءِ جمنا ۾ ڪرڻو پوندس جنهن سان هريانه کي پاڻي ملندو آهي، ٽيڪنيڪلي اهو تقريبن نا ممڪن ۽ غير منطقي به آهي. علائقائي مسئلن جي ماهر جگتار سنگهه ان جي باري ۾ چيو آهي ته ٽيڪنيڪل اعتبار سان هي پاڻي راجستان ته وڃي سگهي ٿو پر تمام وڌيڪ نه جيڪو واعدو ڪيو ويو آهي ان جي مقابلي ۾ ته هي پاڻي جو مقدار ڪجهه به نه آهي. هن جو چوڻ هو ته جيڪڏهن هتي وڌيڪ ڊيم تعمير ڪيا ويا ته ويجهي رياست پنجاب ۾ ٻوڏ جي صورتحال پيدا ٿي ويندي. جڏهن ته توهان مون سون دوران راوري دريا کي نه ٿا روڪي سگهو ڇو ته ان جو پاڻي سرحد کان آر پار هوندو آهي. باقي سمورو سال ته هي تقريبن خشڪ رهندو آهي، جيتري تائين هي لاهور پهچندو آهي ته ان ۾ پاڻي تقريبن نه هجڻ جي برابر رهجي ويندو آهي.
پراڻي زخمن جو خوف
ماهرن مطابق هريانه کي سنڌو دريا کان پاڻي فراهم ڪرڻ جي لاءِ هڪ پراڻي لنڪ کي ٻيهر زندهه ڪرڻو پوندو جيڪو “ستلج جمنا لنڪ” يعني وائي ايس ايل ڪئنال آهي. انڊيا جي رياست پنجاب ان جي سخت مخالف آهي، اهي چئي چڪا آهن ته اسان پنهنجو پاڻي ڪنهن کي به نه ڏيندا سين. هي معاملو ڪيترن ئي ڏهاڪن کان سياسي اعتبار کان حساس آهي. بي بي سي جن ماهرن سان ڳالهه ٻولهه ڪئي هئي ته انهن جو چوڻ هو ته هن قسم جو هڪ معاهدو ته ٿي سگهي ٿو جيئن پنجاب کي راوي مان وڌيڪ پاڻي جي فراهمي جي بدلي هو هريانه جي لاءِ ستلج جمنا لنڪ کي کولڻ جي لاءِ راضي ٿي وڃن پر جگتار سنگهه ان کي هوا ۾ هڪ قلعو ٺاهڻ جي برابر قرار ڏئي ٿو. هن جو چوڻ هو ته ڪومت جيڪو پاڻي پاڪستان وڃڻ کان روڪڻ چاهي ٿي اهو ايترو نه آهي ته ان سان اهڙي طرح جو ڪوئي به منصوبو ٺاهيو وڃي. هو اسانکي ياد ڏياريندو آهي ته اڄ ڪلهه چونڊن جو دور آهي ۽ وزيراعظم نريندرا مودي اهو ئي ڪري رهيو آهي جيڪو عام طور تي سياستدان ڪندا آهن.
پاڪستان جو رد عمل
پاڪستان جي پرڏيهي کاتي جي ترجمان ڊاڪٽر فيصل وزير اعظم نريندر مودي جي هن بيان جو ذڪر ڪندي چيو آهي ته ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ ٿيل سنڌ طاس معاهدي هيٺ پاڪستان جي ٽن مغربي دريائن تي خاص حق آهي. هن جو وڌيڪ چوڻ هو ته انڊيا جي طرف کان ان قسم جا بيان هڪ غير ذميوار ۽ جارحاڻي رياست ٺاهڻ جي جنوني سوچ آهي جنهن جي نظر ۾ انساني حق ۽ بين الاقوامي برادري جي سامهون ڪيل واعدن جي ڪابه اهميت نه آهي.سندن اها سوچ نه صر ڏکڻ ايشيا پر دنيا لاءِ خطرناڪ آهي.( بشڪريه بي بي سي، سنڌيڪار سليم ڪلهوڙو)
