هن سال ڪڻڪ خريد نه ڪبي، وڏي وزير پاران سال جي ڪارڪردگي جاري

ڪراچي (اسٽاف رپورٽر): سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه مارچ 2024 کان مارچ 2025 تائين پنهنجي حڪومت جي ڪاميابين تي ٻڌل171 صفحن جي رپورٽ پيش ڪندي چيو آهي ته حڪومت گذريل سال دوران ڊجيٽل قدمن، انفراسٽرڪچر ۽ زرعي ترقي ذريعي غير معمولي ترقي حاصل ڪئي آهي. هن وڌيڪ چيو ته انهن قدمن عوامي خدمتن، ڪاروباري سهولتن ۽ سماجي-اقتصادي ترقي تي خاص طور تي اثر وڌو آهي. وزيراعليٰ هائوس ۾ منعقد ٿيل پريزنٽيشن ۾ صحت جي سار سنڀال، تعليم، آئي ٽي، پاڻي جي انتظام، زراعت ۽ گورننس جي سڌارن ۾ اهم قدمن کي اجاڳر ڪيو ويو جنهن ۾ اي-سسٽم جو نفاذ پڻ شامل آهي. گذريل سال دوران سنڌ جي صحت جي شعبي ۾ سٺي ترقي ٿي آهي جنهن ۾ ڪيترن ئي طبي ادارن ۾ خاص قدم، مريضن جي رسائي ۾ واڌ ۽ ٽيڪنالاجي جي ترقي شامل آهي.
صحت کاتو: اين آءِ سي وي ڊي ڪراچي ۾ حيرت انگيز طور تي 1.4 ملين مريضن جو علاج ڪيو ويو، 5000 کان وڌيڪ دل جي بيماريون ۽ سرجريون ڪيون ويون ۽ ڪيتريون ئي ٻيون خدمتون سرانجام ڏنيون ويون. اين آءِ سي وي ڊي ڪوئيٽا تائين پنهنجي مفت ٻارن جي دل جي بيمارين جي خدمتن کي وڌايو، جيڪو محروم آبادي تائين پهچڻ جي پنهنجي عزم جو مظاهرو ڪري ٿو. سنڌ انسٽيٽيوٽ آف ڪارڊيو ويسڪيولر ڊزيز (SICVD) پڻ اڳڀرائي ڪئي آهي، بلديا ٽائون ۾ ڪارڊيڪ ايمرجنسي سينٽر قائم ڪيو آهي ۽ سکر ۾ اسٽروڪ پروگرام شروع ڪيو آهي. قابل ذڪر ڳالهه اها آهي ته SICVD سنڌ کان ٻاهر 119000 کان وڌيڪ مريضن جو علاج ڪيو آهي جيڪو سندن علائقائي اهميت کي اجاڳر ڪري ٿو. گمبٽ جي انسٽيٽيوٽ آف ميڊيڪل سائنسز آرگن ٽرانسپلانٽيشن ۾ شاندار ڪارڪردگي ڏيکاري آهي، 200 کان وڌيڪ جگر ٽرانسپلانٽ ۽ 100 گڙدن جي ٽرانسپلانٽ مڪمل ڪئي آهي.اداري جديد ٽيڪنالاجي کي اختيار ڪندي هڪ روبوٽڪ ڪيٿ ليب ۽ گڏيل متبادل سهولتون متعارف ڪرايون آهن. سڄي صوبي ۾ گنجائش ۾ اهم واڌارو ڏٺو ويو. جناح پوسٽ گريجوئيٽ ميڊيڪل سينٽر (JPMC) ٻيو روبوٽڪ سرجريڪل سسٽم لانچ ڪيو جڏهن ته لياقت يونيورسٽي آف ميڊيڪل اينڊ هيلٿ سائنسز (LUMHS) هڪ خريد ڪرڻ جي عمل ۾ آهي. ضلعي اسپتال ٺٽي کي تدريسي اسپتال ۾ اپ گريڊ ڪيو ويو ۽ پي آءِ بي ڪالوني ڪراچي ۾ 100 بسترن واري اسپتال آپريشنل ٿيڻ واري آهي. ڪراچي ۾ انڊس اسپتال پڻ هڪ وڏي ڪاميابي جو تجربو ڪري رهي آهي جنهن کي پنهنجي بسترن جي گنجائش وڌائڻ لاءِ 5 ارب رپين جي گرانٽ ملي رهي آهي. ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز (DUHS) ڪينسر جي علاج لاءِ هڪ لڪير ايڪسيليٽر کي چالو ڪيو آهي ۽ جگر، گڙدن ۽ بون ميرو جي ٽرانسپلانٽ جي وڏي تعداد جي رپورٽ ڪئي آهي. سنڌ انسٽيٽيوٽ آف يورولوجي اينڊ ٽرانسپلانٽيشن (SIUT) پاڪستان جو پهريون روبوٽڪ سينٽر ۽ پي اي ٽي سي ٽي يونٽ شروع ڪيو آهي جيڪو ڪينسر جي تشخيص ۽ علاج جي صلاحيتن ۾ نمايان اضافو ڪندو. شهيد محترمه بينظير ڀٽو انسٽيٽيوٽ آف ٽراما پنهنجي خدمتن کي وڌايو آهي، 70000 مريضن جو علاج ڪيو آهي ۽ ٿوراسڪ سرجري، انٽروينشنل ريڊيالاجي، ۽ پلاسٽڪ سرجري لاءِ نوان يونٽ قائم ڪيا آهن. لاڙڪاڻي ۾ ٽراما ۽ ايمرجنسي رسپانس سينٽر پڻ قائم ڪيا ويا آهن. سنڌ انسٽيٽيوٽ آف ايڊوانسڊ اينڊو اسڪوپي اينڊ گيسٽرو اينٽرولوجي جگر جي ٽامي لاءِ ريڊيو فريڪوئنسي ايبليشن (RFA) جهڙا جديد طريقا متعارف ڪرايا، جڏهن ته سنڌ انسٽيٽيوٽ آف چائلڊ هيلٿ اينڊ نيونيٽولوجي (SICHN) سڄي سنڌ ۾ نوان آءِ سي يو ۽ پيڊياٽرڪ يونٽ فعال ڪيا. جي پي ايم سي ڪينسر جي علاج لاءِ هڪ نئين سائبر نائف مشين حاصل ڪئي ۽ پنهنجي ريڊيئيشن آنڪولوجي سيڪشن جي آپريشنل خودمختياري لاءِ هڪ معاهدي تي صحيحون ڪيون. سنڌ انٽيگريٽڊ ايمرجنسي هيلٿ سروسز پنهنجي ايمبولينس سروسز کي وڌايو ۽ هڪ هاءِ بلڊ پريشر پروجيڪٽ شروع ڪيو جنهن ۾ وڌيڪ ايمرجنسي رسپانس گاڏيون شامل ڪرڻ ۽ ضلعي هيڊ ڪوارٽر اسپتالون مڪمل ڪرڻ جو منصوبو آهي. سنڌ ايمرجنسي ريسڪيو سروس 1122 مختلف ضلعي اسپتالن ۾ ايمرجنسي رومز جي مرمت ڪئي ۽ بچاءُ جي ڪوريج کي بهتر بڻائڻ لاءِ وڏن هاءِ ويز تي سيٽلائيٽ اسٽيشن قائم ڪيا. چائلڊ لائيف فائونڊيشن سنڌ ۾ ٻارن لاءِ ايمرجنسي ڪيئر کي تبديل ڪيو آهي، ڪيترائي ايمرجنسي ۽ ٽيلي ميڊيسن سينٽر قائم ڪيا آهن ۽ ٻارن جي فوتگي شرح کي گهٽائي ڇڏيو آهي. اسان سنڌ ۾ 9 بين الاقوامي معيار جا ايمرجنسي سينٽر ۽ 106 ٽيلي ميڊيسن سينٽر قائم ڪري ٻارن جي ايمرجنسي ڪيئر کي تبديل ڪيو آهي، جنهن سان سنڌ ۾ ٻارن جي فوتگي شرح گهٽجي 2.9 سيڪڙو ٿي وئي آهي جيڪا ملڪ سطح تي 5.4 سيڪڙو آهي. عالمي صحت جي رپورٽن جو حوالو ڏيندي اهو چيو ويو آهي ته سنڌ جي سرڪاري ٻارن جي ايمرجنسي سهولتون هاڻي معيار ۾ خانگي اسپتالن جي برابر يا اڳتي آهن، شيخ زيد چلڊرن اسپتال لاڙڪاڻي ۽ سول اسپتال ڪراچي ۾ فوتگي شرح 1.2 سيڪڙو آهي، جيڪا آغا خان اسپتال جي 1.4 سيڪڙو کان بهتر آهي ۽ 19 ساڳين ملڪن ۾ 6.3 سيڪڙو جي سراسري کان تمام گهٽ آهي.ممتا پروگرام پنهنجي مشروط ڪيش ٽرانسفر ماڊل ذريعي 2.6 ارب رپيا ورهايا جنهن سان ڳورهاري ۽ کير پياريندڙ عورتن کي فائدو ٿيو. ايمرجنسي سهولت پروگرام ڪمزور گهرن کي آمدني جي مدد فراهم ڪئي، جڏهن ته آڪسفورڊ پاڪستان پروگرام (OPP) اسڪالرشپ پيش ڪئي ۽ تعليم ۽ مهارتن جي ترقي کي وڌائڻ لاءِ اسٽريم ۽ مڊل ٽيڪ جهڙا قدم شروع ڪيا. هي اڳڀرائي سنڌ ۾ صحت جي سار سنڀال جي رسائي ۽ معيار کي بهتر بڻائڻ جي مضبوط عزم کي ظاهر ڪري ٿي جنهن ۾ ٽيڪنالاجي جدت ۽ آبادي جي سڀني طبقن تائين خدمتن جي واڌ تي ڌيان ڏنو ويو آهي.
تعليم ۽ آئي ٽي ترقي: ڊجيٽل خواندگي کي فروغ ڏيڻ جي ڪوشش ۾ پيپلز انفارميشن ٽيڪنالاجي پروگرام ٽن يونيورسٽين ۾ 13428 شاگردن کي اسڪالرشپ ڏني. انهن مان 1171 شاگردن پنهنجي تعليم مڪمل ڪئي آهي ۽ 2528 نوڪريون حاصل ڪيون آهن. ان کان علاوه هڪ آئي ٽي بوٽ ڪيمپ 1500 گريجوئيٽس کي تربيت ڏني جن مان 870 ڪاميابي سان پاڻ روزگار ڪمائيندڙ بڻجي ويا. حڪومت ڪراچي، حيدرآباد، سکر، لاڙڪاڻو، خيرپور ۽ شهيد بينظير آباد ۾ 3000 يونيورسٽي شاگردن ۽ 200 استادن کي تربيت ڏيڻ لاءِ هڪ وڏو آئي ٽي تربيتي پروگرام پڻ شروع ڪيو آهي.
آبپاشي ۽ پاڻي جو تحفظ: پاڻي جي انتظام کي بهتر بڻائڻ لاءِ سنڌ آبپاشي کاتي هڪ هائيڊرو انفارميٽڪس سينٽر قائم ڪيو آهي، جيڪو ڊيٽا تي ٻڌل
فيصلي سازي کي قابل بڻائي ٿو. ان کان علاوه پاڻي جي ضايع ٿيڻ کي روڪڻ ۽ زرعي آبپاشي کي وڌائڻ لاءِ 251 ڪلوميٽر پاڻي جا ڪورس تعمير ڪيا ويا آهن.
هائوسنگ ۽ ڊجيٽل گورننس: ٻوڏ متاثرن لاءِ سنڌ پيپلز هائوسنگ (SPHF) هڪ اهم قدم آهي. هڪ نئون پورٽل شروع ڪيو ويو آهي جيڪو ٻوڏ متاثر ماڻهن کي پنهنجي شناختي ڪارڊ نمبر استعمال ڪندي پنهنجي گهر کي چيڪ ڪرڻ جي اجازت ڏئي ٿو. هڪ ٻيو ڊجيٽل قدم شروع ڪيو آهي ته هڪ ڊرون تي ٻڌل ڳوٺاڻن انفراسٽرڪچر ميپنگ جو منصوبو جاري آهي ته جيئن ترقي يافته علائقن جي سڃاڻپ ڪري سگهجي ۽ مستقبل جي منصوبن جي رٿابندي ڪري سگهجي.
ٽرانسپورٽ ۽ ايڪسائيز ڊجيٽائيزيشن جو کاتو: ايڪسائيز اينڊ ٽيڪسيشن کاتي هڪ آن لائن گاڏين جي ٽيڪس سسٽم متعارف ڪرايو آهي، جيڪو موٽر گاڏين جي ٽيڪس جي ادائيگي، بايوميٽرڪ تصديق، ۽ گاڏين جي ڊجيٽل رجسٽريشن/منتقلي کي قابل بڻائي ٿو. هڪ نئون پريميئم نمبر پليٽ سسٽم پڻ متعارف ڪرايو ويو آهي جنهن مان 640 ملين رپيا ڪمايا ويا آهن جيڪي ٻوڏ متاثرين لاءِ 2100 گهر ٺاهڻ لاءِ استعمال ڪيا ويا آهن.
زراعت ۽ خوراڪ جي حفاظت: زرعي شعبي کي جديد بڻائڻ جي ڪوششن ۾ 219 ٽيوب ويل ۽ 434 زرعي سامان کي هارين ۾ ورهائڻ شامل آهي. ان کان علاوه 100 شمسي توانائي سان هلندڙ ٽيوب ويل ۽ هڪ شمسي توانائي سان هلندڙ ڪولڊ اسٽوريج يونٽ نصب ڪيو ويو آهي. ٻهراڙي جي عورتن کي بااختيار بڻائڻ لاءِ 900 عورتن کي ڪچن گارڊننگ ڪٽس فراهم ڪيون ويون، جنهن سان کاڌي جي پيداوار ۾ خود ڪفيليءَ کي هٿي وٺرائڻ آهي.
امن ۽ امان: سنڌ پوليس قانون لاڳو ڪندڙ ادارن کي جديد بڻائڻ لاءِ اهم قدم کنيا آهن، ڏوهارين کي ٽريڪ ڪرڻ لاءِ 42 ٽول پلازن تي چهري جي سڃاڻپ ڪندڙ ڪيمرائن سان گڏ ايس 4 سسٽم متعارف ڪرايو آهي. پوليس ريڪارڊ کي پڻ مڪمل طور تي ڊجيٽلائيز ڪيو ويو آهي، لائسنس جاري ڪرڻ ۽ ڏوهاري ڊيٽابيس کي منظم ڪرڻ جهڙن ڪمن کي آسان بڻايو ويو آهي. سنڌ سمارٽ سرويلنس سسٽم (ايس 4) سڄي صوبي ۾ 42 ٽول پلازن تي چهري ۽ نمبر پليٽ جي سڃاڻپ ڪندڙ ڪيمرا ڪاميابي سان لڳايا آهن. سنڌ پوليس هاءِ وي پيٽرول (ايس پي ايڇ پي) 100 گاڏين جو هڪ ٻيڙو مقرر ڪيو آهي ۽ پوليس رڪارڊ جي ڊجيٽلائيزيشن سان گڏ 2000 اهلڪارن جي افرادي قوت رکي آهي. گذريل ٽن مهينن ۾ هڪ لک کان وڌيڪ لائسنس آن لائن جاري ڪيا ويا آهن ۽ شهرين تائين پهچايا ويا آهن. پاڪستان ۾ هي پهريون ڀيرو آهي جو ايس ايڇ اوز ۽ سب انسپيڪٽرن لاءِ 6 ارب رپين جو الڳ بجيٽ رکيو ويو آهي. ان کان علاوه شڪايت جي انتظام لاءِ هڪ وقف 1715 هيلپ لائن قائم ڪئي وئي آهي ۽ 4000 ٻيهر ڏوهه ڪندڙ ڏوهارين لاءِ اي-ٽيگنگ لاڳو ڪئي وئي آهي.
انفراسٽرڪچر ۽ روڊ ڊولپمينٽ: حڪومت 196 نوان روڊ مڪمل ڪيا ۽ 120 ٻوڏ کان تباهه ٿيل روڊن جي مرمت ڪئي وئي جيڪي ٽوٽل 2500 ڪلوميٽرن تي ٻڌل آهن جن ۾ بنيادي اسٽرڪچر جي ترقي کي ڌيان ۾ رکيو ويو آهي. حيدرآباد-ميرپورخاص روڊ، سانگهڙ-عمرڪوٽ روڊ، ۽ ٿرپارڪر-علي بندر روڊ جهڙا منصوبا مڪمل ٿي چڪا آهن جن تي ٽوٽل 53.5 ارب رپيا سيڙپڪاري ڪئي وئي آهي.
توانائي ۽ شمسي توانائي منصوبا: پاڪستان پيپلز پارٽي جي چيئرمين بلاول ڀٽو زرداري جي ويزن تحت سنڌ حڪومت سڄي سنڌ ۾ اسڪولن، اسپتالن ۽ سرڪاري عمارتن کي شمسي توانائي تي هلائڻ جو قدم شروع ڪيو آهي.
چئلينجز ۽ مستقبل جا منصوبا: وڏي وزير مراد علي شاهه آڪٽوبر-نومبر ۾ ڪڻڪ جي امڪاني کوٽ بابت خبردار ڪيو آهي ڇاڪاڻ ته پيداوار توقع کان گهٽ آهي. جڏهن ته حڪومت يقين ڏياريو آهي ته هن وقت 1.3 ملين ٽن ڪڻڪ ذخيرو ۾ آهي.
وڌيڪ منصوبن ۾ ڊجيٽل خدمتن کي وڌائڻ، ڪاروباري ضابطن کي بهتر بڻائڻ، ۽ صوبي ۾ سيڙپڪاري کي ڌيان ڇڪرائڻ ۽ ڪاروبار ڪرڻ جي آساني کي وڌائڻ لاءِ آن لائن پرمٽ شروع ڪرڻ شامل آهن. سنڌ حڪومت شهيد ذوالفقار علي ڀٽو، بيگم نصرت ڀٽو ۽ شهيد محترمه بينظير ڀٽو جي ويزن تي عمل ڪندي ٽيڪنالاجي جي ترقي، بنيادي اسٽرڪچر جي ترقي ۽ معاشي ترقي لاءِ پنهنجي عزم جو اظهار ڪيو.
هاري ڪارڊ: 2022 جي ٻوڏ کانپوءِ 168000 هارين ۾ 10.110 ارب رپيا ورهائڻ جي نتيجي ۾ سبسڊي واري مشينري، پاڻي جي بچاءُ جي ٽيڪنالاجي، سود کان پاڪ قرضن ۽ آفتن جي امداد تائين رسائي سان هارين کي بااختيار بڻائڻ شامل آهي.
پيپلز انفارميشن ٽيڪنالاجي پروگرام (PITP):سيپٽمبر 2024 ۾ شروع ڪيل ان قدم ۾ 11071 گريجوئيٽ ٿيا آهن جن مان 2528 نوڪريون حاصل ڪيون آهن. سنڌ حڪومت صوبي جي مختلف ڊويزنن ۾ شاگردن جي مدد لاءِ 500 ملين رپيا رکيا آهن.
ڪاروباري ايپ : سنڌ حڪومت 16 کاتن ۾ 130 لائسنس ۽ پرمٽ لاءِ ڪاروباري رجسٽريشن جي رهنمائي لاءِ ڪلڪ ٿرو بار شروع ڪيو آهي. استعمال ڪندڙ هاڻي رجسٽريشن جي مسئلن جي رپورٽ ڪري سگهن ٿا ۽ آن لائن منظورين لاءِ هڪ اي-لائسنسنگ پورٽل متعارف ڪرايو ويندو.
شهيد محترمه بينظير ڀٽو اسڪالرشپ: 100 ملين رپين جي انڊومينٽ جو مقصد هر سال سنڌ مان 10 عورت اسڪالرن کي سٺي تعليم لاءِ بااختيار بڻائڻ آهي.
هائيڊرو انفارميٽڪس سينٽر (HIC): جديد ٽيڪنالاجي، ڊيٽا گڏ ڪرڻ، ۽ ٻوڏ جي اڳڪٿي ڪندڙ نظام ذريعي سنڌ ۾ پاڻي جي انتظام کي بهتر بڻائڻ لاءِ قائم ڪيو ويو. مرڪز هڪ عمودي ٽچ اسڪرين تي ٻڌل، استعمال ڪندڙ-دوست حل متعارف ڪرايو آهي جيڪو مختلف اسٽيڪ هولڊرن سميت هارين، تعليمي شاگردن ۽ ڊيٽا تجزيه نگارن تائين پاڻي جي معلومات پهچائڻ لاءِ آهي.
سنڌ جي وڏي وزير چيو ته هيءَ وهڪري جي ماپ، باٿ ميٽري سروي، زمين جي سروي، ۽ يو اي وي 3D ميپنگ سروسز سان لاڳاپيل سڀني آبپاشي ۽ نيڪال جي ڊيٽا لاءِ هڪ ذخيرو فراهم ڪري ٿو.
اي-پروڪيورمنٽ: اي-پاڪ ايڪوزيشن اينڊ ڊسپوزل سسٽم (EPADS) خريداري جي عمل کي آسان بڻائڻ، ڪارڪردگي ۽ شفافيت کي يقيني بڻائڻ لاءِ متعارف ڪرايو ويو آهي. سنڌ پبلڪ پروڪيورمينٽ اٿارٽي (SPPRA) وٽ 5658 رجسٽرڊ سپلائرز آهن. ان 1408 ٽينڊر شايع ڪيا آهن ۽ 308 خريداريون مڪمل ڪيون آهن. ان ۾ 883 خريداريون جاري آهن.
هيلٿ ڪيئر خدمتون : PAQSJIMS گيمبٽ ۾ روبوٽڪ جي مدد سان تابڪاري کي گھٽائي ٿو ۽ دل جي سرجري ۾ صحيح ڄاڻ فراهم ڪرڻ ۾ مددگار ٿابت ٿئي ٿو. اين آءِ سي وي ڊي اسٽروڪ انٽروينشن پروگرام عضون جي نقصان کي گهٽائڻ لاءِ مفت علاج فراهم ڪري ٿو. ايس آئي سي وي ڊي تي ميرٽل ويلو اسٽينوسس لاءِ هاڻي Percutaneous Transvenous Mitral Commissurotomy موجود آهي.
ڪينسر جي علاج ۾ اڳڀرائي: ڊائو يونيورسٽي جو لينئر ايڪسيليٽر (LINAC) صحيح ريڊيئيشن ٿراپي فراهم ڪري ٿو. JPMC ۾ لڳل ٽيون سائبر نائف يونٽ علاج جي وقت کي گهٽائي ٿو ۽ مفت سائبر نائف ۽ ٽوموٿراپي علاج پيش ڪري ٿو.
نئين جراحي خدمتون: ايس ايم بي آءِ ٽي ٽراما سينٽر هاڻي ڦڦڙن ۽ ڊائيفرام جي حالتن لاءِ جديد ٿوراسڪ سرجري فراهم ڪري ٿو.
قد گهٽجڻ ۽ غذائي کوٽ کي گهٽائڻ جون ڪوششون: 20000 کان وڌيڪ غذائي کوٽ جو شڪار ۽ محروم گهرن کي مفت ۾ ويڪسينيشن ۽ پاڻي نيڪال ڪرڻ جون خدمتون مليون. 50000 کان وڌيڪ خاندانن کي اسٽنٽنگ ۽ غذائي کوٽ بابت تربيت ۽ آگاهي فراهم ڪئي وئي. ان کان علاوه ڇهن ضلعن: خيرپور، بدين، سکر، ميرپورخاص ۽ سانگهڙ ۾ 102 کان وڌيڪ ڪميونٽي مڇي جا تلاءَ (204 ايڪڙن تي پکڙيل) قائم ڪيا ويا آهن. ٿرپارڪر ۾ آبي زراعت کي هٿي وٺرائڻ ۽ غذائي کوٽ کي پورو ڪرڻ لاءِ بايو فلوڪ آبي زراعت ٽيڪنالاجي تي ڪم ڪندڙ ڇهه يونٽ قائم ڪيا ويا آهن.
سکر جي بحالي: وڏي وزير، سکر ۽ گڊو بئراجن جي بحالي تي بحث ڪندي چيو ته سکر بئراج جا گيٽ نمبر 44 ۽ 47 پاڻي جي گهڻي طلب (جون 2024) دوران خراب ٿيا هئا جنهن ڪري هنگامي ردعمل اختيار ڪيو ويو. پاڻي جي وهڪري کي بحال ڪرڻ لاءِ هڪ ڪوفر ڊيم شيڊول کان اڳ (6 جي بدران 4 ڏينهن) ٺاهيو ويو. بي 36 تي آزمائشي گيٽ جي انسٽاليشن مڪمل ٿي وئي (جون 2024)؛ 13 سلائيس گيٽ ٺاهيا ويا هئا جن مان 6 کي سينڊ بلاسٽنگ ۽ دروازن کي رنگ ڪيو ويو هو. گيٽ 25 ڪينال هيڊ ريگيوليٽر گيٽ تبديل ڪيا ويا ۽ ڏهه مکيه بئراج گيٽ ۽ هوسٽنگ سسٽم لڳايا ويا. 20 سلائيس گيٽس جي تعمير شيڊول کان اڳ مڪمل ڪئي وئي جن مان ڏهه 25 ڊسمبر 2024 تائين لڳايا ويا.
گڊو بئراج جي بحالي: آڪٽوبر 2024 کان وٺي گڊو بئراج جي بحالي لاءِ 20 دروازا تيار ڪيا ويا آهن جن مان 9 دروازا ڪاميابي سان لڳايا ويا آهن ۽ چار هن وقت لڳلائڻا باقي آهن . ان کان علاوه گڊو بئراج جي دروازن لاءِ 15 هوسٽنگ سسٽم فراهم ڪيا ويا آهن جن مان 9 اڳ ۾ ئي لڳائي چڪا آهن.
شڪور ڍنڍ تائين ايل بي او ڊي ۽ ڍورو پراڻ جي بحالي: وڏي وزير ڍورو پراڻ ڪينال جي بحالي جو اعلان ڪيو جيڪو ان کي 11000 ڪيوبڪ فوٽ في سيڪنڊ تائين ٻوڏ جو پاڻي کڻڻ جي قابل بڻائيندو ۽ خيرپور، شڪارپور، لاڙڪاڻو ۽ دادو ضلعن کي فائدو پهچائيندو. مکيه نالي مان بحال ٿيل ڍورو پراڻ تائين اضافي وهڪري کي محفوظ طريقي سان خارج ڪرڻ لاءِ 4000 ڪيوبڪ فوٽ في سيڪنڊ جي گنجائش سان هڪ آئوٽ فال پڻ تعمير ڪيو ويو آهي جيڪو سنڌو درياهه جي کاٻي ڪپ وارن ميرپورخاص ۽ بدين کي فائدو ڏيندو. اڙل هيڊ ريگيوليٽر جي نئين سر تعمير مڪمل ٿي چڪي آهي جنهن سان منڇر ڍنڍ جي ٻوڏ جي نيڪال جي گنجائش ۾ 125 سيڪڙو (37000 ڪيوبڪ فوٽ في سيڪنڊ کان 83500 ڪيوبڪ فوٽ في سيڪنڊ) اضافو ٿيو آهي جنهن تي 6.2 ارب رپيا خرچ آيا آهن.
جوهي برانچ: آر ڊي-77 جي جوهي برانچ جو پاڻي وارو رستو جيڪو آر ڊي-210 تي مکيه نارا ڪينال ڊرين کي پار ڪري ٿو 2022 جي ٻوڏ دوران ٽٽي پيو هو. هي پاڻي 2024 جي وچ ڌاري 1442.462 ملين رپين جي لاڳت سان تعلقي جوهي کي پاڻي جي فراهمي بحال ڪرڻ لاءِ نئين سر تعمير لاءِ شيڊول ڪيو ويو آهي جيڪو 340000 کان وڌيڪ ماڻهن جي خدمت ڪري ٿو.
خاص ٻارن لاءِ تعليم ۽ مددگار آلات: سنڌ جي وڏي وزير اعلان ڪيو ته معذور ماڻهن جي بااختيار بڻائڻ واري کاتي (DEPD) انڌن، ٻوڙن، آٽسٽڪ ۽ مختلف معذور ماڻهن لاءِ مددگار ڊوائيسز ۽ بحالي جون خدمتون فراهم ڪندڙ اين جي اوز کي 90 ملين رپيا رکيا آهن. مکيه فائدو حاصل ڪندڙن ۾ IDA Rieu ويلفيئر ايسوسيئيشن (29.135 ملين رپيا)، جي ايس اڪيڊمي فار دي ڊيف (10 ملين رپيا)، پاڪستان ايسوسيئيشن آف دي بلائنڊ (9.43 ملين رپيا)، پاڪستان سينٽر فار آٽزم (2 ملين رپيا) ۽ دارالسڪون ويلفيئر سوسائٽي (4.168 ملين رپيا) شامل آهن. ڪم لاءِ روڪ رقم ڏيڻ جو فيصلو: ٻوڏ جي بحالي ۽ روزگار جي بحالي لاءِ اهم قدم کنيو ويو . سنڌ فلڊ ايمرجنسي ريهيبليٽيشن پروجيڪٽ (SFERP) هڪ ڪيش فار ورڪ (CFW) پروگرام شروع ڪيو آهي جيڪو ٻوڏ متاثرن کي فوري مالي مدد فراهم ڪري ٿو. ڪميونٽي بحالي جي ڪم لاءِ مزدورن (عورتن سميت) کي هڪ ڀيرو 17500 رپيا اجرت ڏني ويندي آهي. مالي شموليت لاءِ ادائيگيون نيشنل بينڪ ۽ جاز ڪيش ذريعي ڪيون وينديون آهن، هر اسڪيم لاءِ انفراسٽرڪچر جي مرمت جا منصوبا 25 ڏينهن اندر مڪمل ڪيا ويندا آهن. ٻوڏ متاثرن لاءِ جديد فنڊ گڏ ڪرڻ: ٻوڏ متاثرين لاءِ 2100 گهر ٺاهڻ لاءِ ٽوٽل 640 ملين رپيا گڏ ڪيا ويا آهن. پريميئم نمبرن جي آن لائن نيلامي ذريعي اضافي 73 ملين رپيا گڏ ڪيا ويا آهن ۽ فنڊ گڏ ڪرڻ جون ڪوششون جاري آهن.
روڊ انفراسٽرڪچر: روڊ انفراسٽرڪچر بابت وڏي وزير چيو ته 196 روڊ منصوبا 53.558.699 ملين رپين جي لاڳت سان مڪمل ڪيا ويا آهن جن جي ٽوٽل ڊيگهه 2498.99 ڪلوميٽر آهي ۽ لڳ ڀڳ 11.985 ملين ماڻهن کي فائدو پهتو آهي. ان کان علاوه ٻوڏ کان سخت متاثر ٿيل 120 روڊ ۽ 41775 ملين رپين (704 ڪلوميٽر) جي ماليت جي بحالي يا تعمير ڪئي وئي آهي. جون 2025 تائين وڌيڪ 527 ڪلوميٽر روڊ مڪمل ٿيڻ جي اميد آهي جنهن لاءِ 7833 ملين رپيا رکيا ويا آهن. تحقيقي ادارن جو قيام: وڏي وزير ٻڌايو ته حڪومت گهوٽڪي ۾ 155 ملين رپين جي سيڙپڪاري سان ڪپهه ۽ ڪمند لاءِ ريسرچ انسٽيٽيوٽ قائم ڪيو آهي. هي وڌيڪ پيداوار ڏيندڙ قسمن، پائيدار زراعت جي طريقن، ٽيڪنالاجي جي منتقلي ۽ نمونن ۾ اضافو کي فروغ ڏيندو. ٽنڊي ڄام ۾ پاناما وِلٽ بيماري جي پکيڙ کي ڪنٽرول ڪرڻ لاءِ ڪيلي جي نشونما جا طريقا پڻ لاڳو ڪيا ويا آهن، بيماري کان پاڪ ڪيلي جا باغ لڳائڻ لاءِ 150 ملين رپيا رکيا ويا آهن. ان کان علاوه پاڪستان زرعي تحقيق ڪائونسل (PARC) جي تعاون سان ٽنڊو ڄام ۾ هڪ ميڪسيمم ريزيڊيو ليب قائم ڪئي وئي آهي ته جيئن جدت کي هٿي وٺرائيندي پائيدار زرعي طريقن کي وڌايو وڃي ۽ علائقي ۾ غذائي تحفظ کي يقيني بڻائيندي قابل تجديد جدت ذريعي مائڪروبيل وسيلن ۽ پائيدار زراعت تي ڌيان ڏئي سگهجي. حڪومت سنڌ ۾ آبادگارن لاءِ مختلف سبسڊيز متعارف ڪرايون آهن جن ۾ 80 سيڪڙو سبسڊي واري قيمت تي 219 سولر واٽر پمپ/ٽيوب ويل، 50 سيڪڙو سبسڊي واري قيمت تي 434 زرعي سامان، ۽ 75 سيڪڙو سبسڊي واري قيمت تي 100 سولر پينل تي هلندڙ ٽراليون شامل آهن. ان کان علاوه ٿرپارڪر ضلعي ۾ 80 سيڪڙو سبسڊي واري قيمت تي 9 سولر سبمرسيبل پمپ فراهم ڪيا ويا آهن ۽ حيدرآباد ۾ هڪ سولرائزڊ ڪولڊ اسٽوريج يونٽ (MT500) پڻ شامل آهي.
فارم لاءِ سرگرميون: فارم تي ٿيندڙ سرگرمين کي اجاڳر ڪندي مراد علي شاهه چيو ته 1029 واٽر ڪورس، ڪل 251 ڪلوميٽر لائين ڪيا ويا آهن. 8 پاڻي ذخيرو ڪندڙ ذخيرا هاڻي سرنگ فارمنگ جي شروعات سان شمسي نظام سان بجلي فراهم ڪري رهيا آهن. ان کان علاوه 21 سٺي ڪارڪردگي وارا آبپاشي شمسي نظام لاڳو ڪيا ويا آهن ۽ 9901 غريب عورت هارين کي ڪچن گارڊننگ ڪٽس ورهايون ويون آهن.
ٻج جون نئين قسمون: صوبائي ٻج ڪائونسل صوبي ۾ تجارتي پوک لاءِ 13 نئين فصلن جي قسمن جي منظوري ڏني آهي جن ۾ ڪپهه جون پنج قسمون، سرنهن جي هڪ، جَوَ جي هڪ ۽ ڪڻڪ جون ڇهه قسمون شامل آهن.
صاف ۽ سستي توانائي: وڏي وزير 200000 سولر هوم سسٽم ورهائڻ جو اعلان ڪيو آهي ۽ وڌيڪ 300000 سولر هوم سسٽم ورهائڻ جو منصوبو پڻ جوڙيو آهي. هن چيو ته 24 سرڪاري عمارتن کي شمسي توانائي تي منتقل ڪيو ويو آهي جنهن سان ڪل 14 ميگا واٽ بجلي پيدا ٿي رهي آهي. انهن عمارتن ۾ چار اسپتالون شامل آهن جن ۾ ڊي يو ايڇ ايس اوجها ڪيمپس (2.32 ميگاواٽ)، ڊي ايڇ ڪيو ميرپور ماٿيلو (0.55 ميگاواٽ)، نيو ڊي ايڇ ڪيو ميرپورخاص (0.654 ميگاواٽ) ۽ لاڙڪاڻي ۾ بي بي آصفه ڊينٽل ڪاليج (0.3 ميگاواٽ) شامل آهن. ان کان علاوه سينٽرل جيل (0.615 ميگاواٽ)، ملير جيل (0.643 ميگاواٽ)، گارڊن پي ايڇ ڪيو (0.255 ميگاواٽ) ۽ آر آر ايف الفلاح بيس ڪورنگي (0.621 ميگاواٽ) ۾ 2.136 ميگاواٽ جي ڪل گنجائش سان شمسي انفراسٽرڪچر لڳايو ويو آهي. وڏي وزير اهو پڻ ٻڌايو ته مختلف تعليمي ادارن ۾ اٺ ميگاواٽ شمسي سهولتون لڳايون ويون آهن جن ۾ سيفي انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي، خاتون پاڪستان گورنمينٽ ڪاليج، آر ايل اي ڪي، گورنمينٽ ڪاليج آف هوم اڪنامڪس، عبدالله گورنمينٽ ڪاليج، گورنمينٽ ڪاليج آف فزيڪل ايجوڪيشن، زبيده ڪاليج، ۽ گورنمينٽ پوليٽيڪنڪ انسٽيٽيوٽ آف وومين ڪراچي شامل آهن. هن وڌيڪ چيو ته جيڪب آباد واٽر فلٽريشن پلانٽ، صوبائي عجائب گھر، ڊي جي هيلٿ حيدرآباد، جناح ڪلچرل ڪمپليڪس ۽ ماڊل لائبريري، لياقت ميموريل لائبريري ۽ ڪراچي ڊولپمينٽ اٿارٽي جهڙيون ڪيتريون ئي عوامي عمارتون پڻ سولرائيز ڪيون ويون آهن.
سنڌ پيپلز بس سروس: ميرپورخاص ۽ شهيد بينظير آباد ۾ پيپلز بس سروس شروع ڪئي وئي آهي.
لائيو اسٽاڪ ايڪسپو 2025 ڪراچي: 150 ڪمپنين جي شرڪت جي نتيجي ۾ ٽن مفاهمت جي ياداشتن (MoUs) تي صحيحون ٿيون ۽ 145 کان وڌيڪ ڪاروباري معاهدا مڪمل ٿيا جن جو ڪاٿو 1.75 ارب رپيا آهي. اهو قابل ذڪر آهي ته پاڪستان ۾ پهريون ڀيرو، سنڌ ۾ هاڪس بي هيچري ۾ جهينگن جو ٻج (پوسٽ لاروا) پيدا ڪيو ويو. ملڪ جي مختلف هنڌن تي 12 ملين کان وڌيڪ جھينگا ٻج پوسٽ لاروا (PLs) پيدا ڪيا ويا ۽ ذخيرو ڪيا ويا جن ۾ پنجاب ۾ 10 ملين PLs شامل آهن. ان کان علاوه 21600 ڪلوگرام فارم ۾ پوکيل جهينگا ويٽنام ڏانهن موڪليا پيا وڃن جيڪو پاڪستان مان فارم ۾ پيدا ٿيندڙ جهينگن جي پهرين برآمد آهي. هڪ پيسٽ ڊيس پيٽٽس رومينٽس ويڪسين مقامي طور تي تيار ڪئي وئي آهي جيڪا تاريخي طور تي درآمد ٿيل ويڪسين آهي. پي پي آر پاڪستان ۾ ساليانو 20.5 ارب رپين جو معاشي نقصان پهچائيندو آهي. ڪراچي ۾ سنڌ انسٽيٽيوٽ آف اينيمل هيلٿ هي ويڪسين ڪاميابي سان تيار ڪئي آهي ، هاڻي اها هارين لاءِ دستياب ٿي وئي آهي.
شمسي ٽيوب ويل: وڏي وزير چيو ته ٿر جي ريگستاني تعلقن ۾مٺي، ڊيپلو، اسلام ڪوٽ، دهلي، ننگرپارڪر ۽ ڇاڇرو جي فريش زونن ۾ 499.967 ملين رپين جي لاڳت سان 104 سولر ٽيوب ويلن مان 140 وڏن ڳوٺن جا 200000 ماڻهو فائدو حاصل ڪري رهيا آهن. شهيد بينظير آباد (300)، سکر (100) ۽ خيرپور (75) جي اهم ضلعن ۾ پاڻي جي کوٽ کي منهن ڏيڻ لاءِ 419.526 ملين رپين جي لاڳت سان 475 اسڪريپ ٽيوب ويل بحال ڪيا ويا. پاڻي جي کوٽ ۽ لوڻياٺي کي منهن ڏيڻ لاءِ شهيد بينظير آباد (300)، سکر (100) ۽ خيرپور (75) ضلعن ۾ 419.526 ملين رپين جي لاڳت سان 475 اسڪريپ ٽيوب ويل بحال ڪيا ويا. رتوديرو ۽ سڪرنڊ ۾ پاڻي جي فراهمي ۽ فلٽريشن پلانٽ ذريعي 151286 عوام کي فائدو پهچايو جنهن سان ٽوٽل 2017 ملين رپيا فائدو ٿيو.